Zgnilizna twardzikowa rzepaku: kompleksowy przewodnik po objawach, zapobieganiu i zwalczaniu

Rozpoznanie zgnilizny twardzikowej rzepaku: objawy, patogen i cykl rozwojowy

Zgnilizna twardzikowa rzepaku jest poważnym zagrożeniem dla upraw. To jedna z najważniejszych chorób grzybowych. Poraża zarówno rzepak ozimy, jak i jary. Choroba ta, nazywana także białą pleśnią łodyg, ma wysoką szkodliwość. Może spowodować znaczne straty plonu. Na przykład, na plantacji rzepaku w Wielkopolsce, gdzie choroba wystąpiła, rolnicy odnotowali duży spadek zbiorów. Zrozumienie jej mechanizmów jest kluczowe. Grzyb Sclerotinia sclerotiorum jest sprawcą tej choroby. Ten organizm poraża ponad 500 gatunków roślin. Wśród nich są rzepak, tytoń, słonecznik, fasola, pietruszka oraz sałata. Sclerotinia sclerotiorum ma więc bardzo szerokie spektrum żywicieli. Warunki sprzyjające jego rozwojowi to wysoka wilgotność powietrza. Ważna jest również umiarkowana temperatura, najlepiej około 10-12°C. Uszkodzenia roślin także ułatwiają infekcję. Wysoka wilgotność sprzyja rozwojowi Sclerotinia sclerotiorum. Patogenowi temu sprzyja krótka rotacja rzepaku na plantacji. Sklerocja są głównym źródłem infekcji. To one stanowią przetrwalniki grzyba. Mogą zalegać w glebie przez długie lata. Ich żywotność wynosi od 8 do 15 lat, a nawet do 15 lat. Dlatego cykl rozwojowy zgnilizny twardzikowej jest tak niebezpieczny. Owocniki grzyba wyrastają ze sklerocjów. Te w czasie żniw można znaleźć w łodygach rzepaku. Do porażenia może dojść również przez zarodniki workowe (askospory). Najgroźniejszy moment wystąpienia objawów chorobowych to faza BBCH 70. Sklerocja mogą zalegać w glebie przez dekady.

"Owocniki grzyba wyrastają ze sklerocjów, które w czasie żniw można znaleźć w łodygach rzepaku" – Ekspert Rolniczy

"Choroba ta, nazywana także białą pleśnią łodyg (ze względu na objawy, które daje), ma wysoką szkodliwość" – Syngenta Polska

Oto 5 charakterystycznych objawów choroby:

• Wodniste zmiany na łodygach i ogonkach liściowych.
• Brunatnienie i zamieranie liści oraz łodyg.
• Biała, watowata grzybnia na powierzchni porażonych tkanek.
• Czarne, twarde sklerocja wewnątrz łodyg. Objawy zgnilizny twardzikowej są łatwe do zidentyfikowania.
• Pojawienie się objawów po około 7 dniach od porażenia.

Choroba powoduje wodniste zmiany. Rzepak jest porażany przez zgniliznę twardzikową. Faza BBCH 70 jest krytyczna dla wystąpienia objawów. Wilgotność powietrza wpływa na rozwój grzyba.

Czynnik	Zgnilizna Twardzikowa	Inne Choroby (np. Czerń Krzyżowych)
Temperatura Optymalna	10-12°C	18-25°C
Wilgotność	Wysoka	Umiarkowana do wysokiej
Porażenie	Łodygi, liście, ogonki	Liście, łuszczyny
Przetrwanie	Sklerocja (8-15 lat)	Zarodniki (1-2 lata)

Monitorowanie warunków pogodowych jest kluczowe dla skutecznej ochrony upraw. Różnice w cyklach życiowych patogenów wymagają odmiennych strategii. Zgnilizna twardzikowa, z długo żyjącymi sklerocjami, wymaga długoterminowej profilaktyki. Czerń krzyżowych natomiast reaguje na szybsze interwencje w okresach sprzyjających rozwojowi zarodników.

Potencjalne straty plonu rzepaku spowodowane zgnilizną twardzikową

Nie lekceważ wczesnych objawów wodnistych zmian. Mogą one szybko prowadzić do rozległych uszkodzeń łodyg. Skutkują znacznymi stratami plonu. Straty w plonie na plantacjach niechronionych mogą sięgać od 50 do nawet 70%.

• Regularnie monitoruj plantacje rzepaku. Szczególnie w okresie kwitnienia. Szukaj pierwszych objawów choroby.
• Zwracaj uwagę na warunki pogodowe. Wysoka wilgotność i umiarkowane temperatury (10-12°C) zwiększają ryzyko infekcji.

Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz Instytut Ochrony Roślin – PIB monitorują sytuację. Wykorzystują mikroskopię i diagnostykę laboratoryjną. Pomagają im systemy prognozowania chorób. To wszystko w celu lepszej identyfikacji chorób. Zgnilizna twardzikowa ma powiązania z szarą pleśnią i czernią krzyżowych. Występuje na rzepaku ozimym oraz jarym. Poraża także inne rośliny kapustowate.

Zgnilizna twardzikowa rzepaku podlega regulacjom prawnym. Dotyczy jej Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2031. Mówi ono o środkach ochronnych przeciwko agrofagom roślin.

Strategie profilaktyki zgnilizny twardzikowej w uprawie rzepaku

Ochrona rzepaku przed zgnilizną twardzikową rzepaku opiera się głównie na profilaktyce. Ograniczanie występowania choroby sprowadza się przede wszystkim do przestrzegania zaleceń agrotechnicznych. Należy dokładnie przyorać resztki pożniwne. Głęboka orka po zbiorze jest bardzo ważna. Głęboka orka skutecznie ogranicza zgniliznę twardzikową. Pomaga ona zakopać sklerocja głębiej w glebie. Zmniejsza to ich zdolność do kiełkowania. Płodozmian odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu. Musi on obejmować nie tylko rzepak. Ważne są wszystkie rośliny kapustowate. Również słonecznik, soja i fasola. Krótka rotacja rzepaku sprzyja patogenowi. Wybór odmian o podwyższonej odporności lub tolerancji jest priorytetem. Technologia Sclero-Flex, stworzona przez Limagrain, zwiększa odporność. Odmiany Pioneer® czy Capartis® są przykładami takich rozwiązań. Odmiany odporne zmniejszają podatność na infekcję. Ponadto rolnik powinien zadbać o właściwą uprawę przedsiewną. Siew w optymalnym terminie jest istotny. Unikaj nadmiernego zagęszczenia roślin. Racjonalne nawożenie, zwłaszcza azotem, wzmacnia rośliny rzepaku. Zwalczanie chwastów dwuliściennych jest także ważne. Mogą być one gospodarzami pośrednimi dla patogenu. Profilaktyka rzepaku to kompleks działań.

"Wybór odmian rzepaku tolerancyjnych na tę groźną chorobę należy do najskuteczniejszych metod walki ze zgnilizną twardzikową w rzepaku." – Ekspert Rolniczy

"Patogenowi temu sprzyja krótka rotacja rzepaku na plantacji" – Ekspert Rolniczy

Oto 7 kluczowych działań prewencyjnych:

1. Wprowadź kilkuletni płodozmian z przerwą w uprawie rzepaku.
2. Wybieraj odmiany o podwyższonej odporności lub tolerancji na chorobę.
3. Stosuj kwalifikowany, czysty materiał siewny.
4. Zwalczaj chwasty dwuliścienne, które mogą być żywicielami patogenu. Zapobieganie zgniliźnie twardzikowej wymaga wielu działań.
5. Wykonaj głęboką orkę i podorywkę po zbiorze rzepaku.
6. Przyspiesz mineralizację resztek pożniwnych.
7. Zadbaj o racjonalne nawożenie roślin.

Płodozmian minimalizuje ryzyko choroby. Głęboka orka ogranicza zgniliznę twardzikową. Zwalczanie chwastów eliminuje źródła infekcji. Racjonalne nawożenie wzmacnia rośliny rzepaku.

Odmiana	Odporność na Zgniliznę Twardzikową	Producent/Technologia
LG Ambassador	Wysoka tolerancja	Limagrain/Sclero-Flex
LG Auckland	Podwyższona tolerancja	Limagrain/Sclero-Flex
Pioneer® P2788	Dobra tolerancja	Pioneer®
Capartis®	Wysoka tolerancja	Syngenta
DK Exlibris	Dobra tolerancja	Bayer Crop Science

Odporność odmian rzepaku na zgniliznę twardzikową może się różnić. Zależy to od warunków środowiskowych i presji patogenu. Zawsze konsultuj się z doradcą rolniczym. Sprawdzaj aktualne listy odmian zalecanych. To pomoże w doborze najlepszych odmian dla Twojego regionu.

Wpływ płodozmianu na ryzyko zgnilizny twardzikowej

Sama odporność odmiany nie gwarantuje pełnej ochrony. Zawsze należy łączyć ją z innymi metodami profilaktycznymi. Zapewni to kompleksową ochronę plantacji.

• Przed zakupem nasion dokładnie sprawdź ich jakość i certyfikaty. Unikniesz wprowadzenia patogenu na plantację.
• Konsultuj się z doradcami rolniczymi. Dobierz najlepsze odmiany rzepaku dla Twojego regionu. Uwzględnij warunki glebowe.
• Przyspiesz mineralizację resztek pożniwnych. Stosuj odpowiednie zabiegi agrotechniczne. Ograniczysz przetrwanie sklerocjów.

Płodozmian zapobiega akumulacji sklerocjów. Głęboka orka ogranicza zgniliznę twardzikową. Zwalczanie chwastów eliminuje źródła infekcji. Racjonalne nawożenie wzmacnia rośliny rzepaku. Ochrona biologiczna, np. Contans WG, to także skuteczna technologia. Hodowla odpornościowa i genetyka roślin rozwijają nowe odmiany rzepaku. To wszystko elementy integrowanej ochrony roślin.

Skuteczne zwalczanie zgnilizny twardzikowej rzepaku: fungicydy i metody interwencyjne

W przypadku stwierdzenia zagrożenia, kluczowe jest zastosowanie fungicydów. Zwalczanie zgnilizny twardzikowej rzepaku wymaga szybkiej interwencji. Jeden zabieg fungicydowy jest standardem w ochronie rzepaku. Często jednak potrzebne są dwa. Zwłaszcza w warunkach sprzyjających chorobie. Przykładem jest długotrwałe kwitnienie. Odpowiednio dobrane fungicydy na rzepak mogą skutecznie ograniczyć rozwój choroby. Kluczowe substancje aktywne to Azoksystrobina, Fluopyram, Protiokonazol. Ważne są też Boskalid + Dimoksystrobina, Prochloraz, Tebukonazol, Izopirazam. Należą one do grup strobiluryn i konazoli-triazoli. Stosowanie mieszanin substancji czynnych jest istotne. Wykorzystuj różne grupy chemiczne. Zapobiega to odporności grzyba na fungicydy. Fungicydy zawierają substancje aktywne. Optymalny termin zabiegów przypada najczęściej w okresie kwitnienia rzepaku. Jest to faza BBCH 60-69. Warto jednak rozważyć wcześniejszy zabieg. Można go wykonać na początku pąkowania. Próg zagrożenia wynosi 1% porażonych roślin. Test płatkowy to metoda oceny ryzyka. Termin zabiegów rzepak jest bardzo ważny. Aplikacja musi być precyzyjna. Maksymalnie wykorzysta to potencjał fungicydu. Test płatkowy ocenia poziom zagrożenia. Próg zagrożenia wynosi 1% porażonych roślin.

"Jedną z najczęściej występujących chorób rzepaku jest zgnilizna twardzikowa." – Osadkowski.pl

"Należy pamiętać, że odpowiednio dobrane fungicydy na rzepak mogą skutecznie ograniczyć rozwój choroby." – Ekspert Rolniczy

Oto 6 rekomendowanych fungicydów:

• Pictor ® Revy – rekomendowany fungicyd przez BASF. Fungicydy na rzepak są kluczowe.
• Primasol – skuteczny w zwalczaniu zgnilizny twardzikowej.
• Spekfree 430 SC – do stosowania w fazie kwitnienia.
• Tazer 250 SC – szerokie spektrum działania.
• Ragnar – efektywny w ochronie rzepaku.
• Serenade ASO – opcja biologiczna, wspierająca ochronę.

Pictor ® Revy zwalcza zgniliznę twardzikową. Fungicydy ograniczają rozwój choroby. Azoksystrobina należy do grupy strobiluryn. Oprysk powinien być wykonany przed kwitnieniem.

Substancja Aktywna	Grupa Chemiczna	Cechy/Działanie
Protiokonazol	Triazole	Działanie zapobiegawcze i interwencyjne, systemiczne.
Boskalid + Dimoksystrobina	Karboksyamidy + Strobiluryny	Szerokie spektrum, działanie zapobiegawcze i lecznicze.
Azoksystrobina	Strobiluryny	Działanie zapobiegawcze, ogranicza kiełkowanie zarodników.
Tebukonazol	Triazole	Działanie systemiczne, zapobiegawcze i interwencyjne.
Fluopyram	Karboksyamidy	Działanie systemiczne, zapobiegawcze i lecznicze.

Rotacja substancji aktywnych jest niezbędna. Zapobiega powstawaniu odporności grzyba na fungicydy. Wybieraj środki o różnych mechanizmach działania. To zwiększa skuteczność ochrony. Konsultacje z ekspertami są zawsze wskazane. Zapewniają najlepsze dopasowanie strategii do warunków lokalnych.

Niewłaściwy termin aplikacji fungicydu lub zbyt niska dawka mogą znacząco obniżyć jego skuteczność. Prowadzi to do niepotrzebnych strat i kosztów. Zawsze monitoruj etykiety produktów. Przestrzegaj zaleceń producenta. Dotyczy to dawkowania, terminu i warunków aplikacji.

• Przeprowadź „test płatkowy” dla precyzyjnej oceny ryzyka infekcji. Podejmij świadomą decyzję o zabiegu fungicydowym.
• Stosuj mieszaniny substancji czynnych z różnych grup chemicznych. Zapobiegniesz powstawaniu odporności grzyba na fungicydy.
• Minimalizuj ryzyko przez racjonalne nawożenie. Dbaj o zbilansowane odżywienie roślin. Zwiększy to ich naturalną odporność.

Technologie takie jak systemy wspomagania decyzji (DSS) wspierają rolników. Pomagają w wyborze odpowiednich aplikatorów opryskowych. Marki takie jak BASF, Agrosimex, Fertico, Syngenta Polska, Bayer Crop Science, Certis Belchim B.V., Nufarm Polska, Qemetica oferują różnorodne środki ochrony rzepaku. Wśród nich są Primasol, Praktis 250 EC, Strobe 250 SC, Sierra 60 SL, Syrius 250 EW, Ragnar, Spekfree 430 SC, Tazer 250 SC. Dostępne są też biologiczne rozwiązania, takie jak Contans WG, Polygreen Fungicide WP, Serenade ASO. To wszystko jest częścią agrotechniki interwencyjnej i zarządzania odpornością.